Cơ chế tác dụng của nhóm thuốc mới SGLT2

Việt Nam là một trong số quốc gia có tốc độ gia tăng bệnh ĐTĐ nhanh nhất thế giới, gây ra những gánh nặng về vật chất và thể chất cho bệnh nhân cũng như ngành y tế. Số người mắc bệnh mà không biết mình mắc bệnh đang chiếm tới 65%. Có tới hơn 85% số bệnh nhân khi được phát hiện đã có biến chứng, chỉ có khoảng 8% số bệnh nhân phát hiện được bệnh khi khám sức khoẻ định kỳ. Tiến triển âm thầm, cùng tỉ lệ tử vong cao (khoảng 6 người bệnh tử vong/phút trên toàn cầu), ĐTĐ vẫn được xem như “kẻ giết người thầm lặng” của toàn nhân loại.

Khó khăn trong kiểm soát đường huyết tăng lên theo thời gian mắc bệnh. Theo diễn tiến tự nhiên của bệnh ĐTĐ, chức năng tế bào Bêta sẽ suy giảm theo thời gian, do đó, số lượng insulin tiết cũng giảm gây ra tình trạng tăng đường huyết của bệnh nhân. Theo 1 thống kê dịch tễ (JADE), hơn 70% bệnh nhân ĐTĐ tại Việt Nam có mức đường huyết chưa được kiểm soát tốt (HbA1c<7%). Việc dùng đơn độc một thuốc trong điều trị ĐTĐ sẽ không còn đem lại lợi ích giảm đường huyết như mong đợi. Nói cách khác, với những bệnh nhân mắc ĐTĐ lâu năm hoặc có mức đường huyết quá cao (HbA1c>7,5%) bệnh nhân sẽ có xu hướng thất bại điều trị với việc sử dụng chỉ 1 thuốc điều trị duy nhất. Những khuyến cáo điều trị của thế giới cũng như Việt Nam đặt ra là cần thiết thiết phải phối hợp các thuốc điều trị với những cơ chế khác nhau, bổ sung cho nhau để đem lại lợi ích tốt nhất cho bệnh nhân.

Nhóm thuốc mới với cơ chế khác biệt đã có mặt tại Việt Nam và lợi ích đi kèm.

Cuối năm 2015, hoạt chất dapagliflozin với tên thương mại FORXIGA là thuốc đầu tiên trong nhóm ức chế chất đồng vận chuyển Natri Glucose 2 (hay ức chế kênh SGLT2) được cấp phép và phê duyệt tại thị trường Việt Nam. Trước đó, thuốc đã được phê duyệt tại châu Âu (năm 2012) và tại Mỹ (2014).

Đây là thuốc đầu tiên thuộc nhóm ức chế kênh SGLT-2 được đưa vào thực hành điều trị. Khác với các thuốc hiện hành, thay vì tác động phụ thuộc insulin (liên quan đến cung cấp hay sử dụng insulin), nhóm thuốc ức chế kênh SGLT-2 có vị trí tại thận, tác động hoàn toàn độc lập insulin. Với cơ chế của thuốc dẫn đến tăng bài tiết ra khỏi cơ thể qua nước tiểu. Kết quả là làm giảm lượng đường trong máu và giảm được lượng calories thừa.

Sự phát minh ra thuốc ức chế kênh SGLT-2, được hiện thực hóa bằng sự xuất hiện thuốc FORX-IGA trong thực hành vào năm 2012, đã được nhìn nhận là một trong “10 bước tiến của y học năm 2012” do 1700 nhà khoa học đến từ các các lĩnh vực khác nhau bầu chọn, được tổ chức bởi viện trường danh tiếng Cleveland Clinic của Hoa Kỳ.

Theo nghiên cứu, liều Forxiga 10mg /ngày có tác dụng đào thải lên đến 70g glucose qua đường niệu (tương đương 280kcal)/ngày. Bên cạnh hiệu quả kiểm soát đường huyết tốt, ổn định và dài hạn, Forxiga còn mang lại lợi ích trong việc kiểm soát huyết áp, giảm béo bụng và cân nặng. Đây là điểm khác biệt với các nhóm thuốc điều trị truyền thống.

Bên cạnh đó, Forxiga giúp giảm tỉ lệ các cơn hạ đường huyết bất thường. Khi sử dụng các thuốc như Sulfonylurea, Insulin… người bệnh có thể gặp phải cơn hạ đường huyết bất thường gây chóng mặt, run chân tay… xấu nhất có thể dẫn đến hôn mê, thậm chí gây tử vong. Nguy hiểm hơn, theo thống kê, gần 90% bệnh nhân có hạ đường huyết mà không nhận biết, hoặc báo cáo với bác sĩ điều trị.

Lợi ích của thuốc phù hợp với đặc điểm dân số ĐTĐ châu Á.

So với bệnh nhân da trắng, châu Âu, bệnh nhân ĐTĐ châu Á có những đặc điểm khác biệt. Cụ thể là :

- ĐTĐ được chẩn đoán ở bệnh nhân trẻ tuổi ngày càng gia tăng điều trị đái tháo đường
- Bệnh nhân gày tuy nhiên vòng bụng to, nhiều mỡ bụng.
- ĐTĐ thường đi kèm các bệnh lý như tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, gout…Qua các dữ liệu nghiên cứu trên dân số ĐTĐ nói chung và dân số Châu Á, có bao gồm Việt Nam, Forxiga cho thấy đem lại những lợi ích phù hợp với nhu cầu cũng như đặc điểm trên. Cụ thể là :
- Hiệu quả giảm đường huyết từ 0,5 -2% HbA1c tùy thuộc vào các thuốc phối hợp cùng và mức nền HbA1c. Có thể dùng Forxiga ở mọi giai đoạn bệnh, bất kể tình trạng tế bào Bêta tụy như thế nào. Có thể phối hợp với tất cả các thuốc điều trị ĐTĐ khác.
- Giảm cân nặng 2-3kg. Trong đó giảm mỡ, đặc biệt là mỡ tạng (mỡ bụng) chiếm hơn 60%. Việc giảm cân ở bệnh nhân ĐTĐ góp phần tích cực trọng việc giúp kiểm soát đường huyết tốt hơn.

- Kiểm soát các yếu tố nguy cơ tim mạch như huyết áp : giảm huyết áp tâm thu và huyết áp tâm trương, rối loạn lipid máu: giảm triglicerid, tăng HDL ; acid uric : giảm nồng độ acid uric trong huyết thanh.

Lưu ý khi sử dụng thuốc :

Không sử dụng Forxiga cho bệnh nhân ĐTĐ týp 1.

Không khuyến cáo sử dụng Forxiga cho bệnh nhân ĐTĐ suy thận trung bình đến nặng.

Tác dụng phụ thường gặp bao gồm nhiễm trùng tiết niệu/ sinh dục nhưng có thể khắc phục nhờ vệ sinh sạch sẽ và phát hiện, điều trị kịp thời. Người bệnh khi sử dụng thuốc Forxiga, nên uống nhiều nước, giữ vệ sinh sạch sẽ.

Ths.Bs Đỗ Đình Tùng